Bilinmeyen Bayburtlu Şairler 3 (Bayburtlu Coşkun)

Derinden hayranlık duyduğum divan edebiyatı şairlerinden birisidir Taşlıcalı Yahya Bey. Beş adet mesnevi tarzı eseriyle hamse sahibi kabul edilir aynı zamanda. Taşlıcalı Yahya’nın beş mesnevisinden birisi  1537 tarihinde kaleme aldığı Şah u Geda adlı eseridir.

‘On Yedinci Asırda Bir Bahar Şarkısı’ Üzerine

Mahmut Kemal Yanbeğ, Trabzon İnan Halkevleri dergisinde Mayıs 1944 tarihinde yayınladığı On Yedinci Asırda Bir Bahar Şarkısı adındaki yazısında şahsi kütüphanesinde bulunan el yazması bir Şah u Geda mesnevisinin  varlığından söz eder. Yanbeğ, elindeki bu Şah u Geda mesnevisinin H.1042 (M. 1632/33) tarihinde Sinan Ağa Katibi Giresunlu Yahya Efendi tarafından yazılmış olduğunu belirtiyor. Daha sonraki yıllarda bu el yazmasına ilave edilmiş 57 sayfalık bir musiki bölümü var. Bu bölümde toplam otuz çeşit farklı musiki makamda bestelenmiş eserler yer alıyormuş.

El yazması kitabın 57 sayfalık musikiyle alakalı olan bölümünde iki tane Bayburtlu şaire ait bestelenmiş eserler var. Bugün bu şairlerden birisi olan Bayburtlu Coşkun ve muhteşem şiirinden bahsedeceğim. Bir sonraki yazımızda ise diğer şaire yer vereceğim.

Bayburtlu Coşkun

Acem Bahariye makamında bestelenmiş olan alttaki nadide şiir 17. yüzyılda yaşayan Coşkun adında Bayburtlu bir şaire ait. Coşkun’un kim olduğu hakkında yeterli bir malumatımız yok. Mahmut Kemal Yanbeğ, Bahar Şarkısı adını verdiği söz konusu şiiri yayınladıktan sonra şairin ismini Bayburtlu Coşkun olarak zikrediyor. “Şarkıyı yazan Coşkun’un Bayburt’ta yetişen bir halk şairi olduğu tamamıyla anlaşılıyor. Şu halde Zihni’den takriben iki asır önce Coşkun namında bir şair daha meydana çıkarıyoruz.” diyen Yanbeğ Coşkun’un Bayburtlu olduğuna dair kanaatin nasıl oluştuğunu bizlere net bir şekilde açıklamıyor. Elindeki el yazması eserde Coşkun’un Bayburtlu olduğuna dair ayrıntılar mevcut olmalı.

Türk edebiyatında Coşkun ismiyle iki şair daha karşımıza çıkıyor.

1- Coşkun: 17. Yüzyılda yaşayan şair Suni’nin Şairnamesinde bahsi geçen bir şair Coşkun var. Sun’i Tekerleme adı verilen ve 21 dörtlükten oluşan şiirinde 108 tane halk şairinin ismini zikrediyor. Şairnamenin ikinci dörtlüğünün son dizesinde “Pervizoğlu sözde bir kitap idi / Var idi Coşkun da sırr-ı ilahi” diye Coşkun adında bir şairden bahsediyor. Suni’nin kendi yaşadığı asırdaki halk edebiyatı şairlerinden bahsettiği bilindiği için Coşkun’un 17. yüzyılda yaşadığı ve halk edebiyatı şairi olduğu anlaşılıyor.

2- Coşgun: Murat Uraz’ın Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Bilgisi adlı kitabından ‘Bayburt’un Yitik Türküleri’ adıyla Bayburt Portalı’nda yayınladığımız geçmişteki bir köşe yazımızda uzunca bahsetmiştik. Bu kitabın 192.sayfasında Coşgun adındaki meçhul bir şaire ait ‘Güzellik mülkünün sahipkıranı’ diye başlayan bir koşmaya yer verilmiş.

Bayburtlu Coşkun ve diğer Coşkun adındaki şairlerinin halk edebiyatında buluştuğu, ikisinin 17. yüzyılda yaşadığı, hepsinin de kimliğinin meçhul oluşu şimdilik ulaşabildiklerimizdir.

Yanbeğ’in Zihni’den iki asır önce yaşadığını tespit ettiği Bayburtlu Coşkun’un şiirindeki zarafet izini kaybettirmiş bir cevherin peşinde olduğumuzu düşündürdü.

Der Makam-ı Acem Bahariye

Bahar eyyamı erişti.
Başladı bülbül efgane
Goncalara şebnem düştü
Benzedi dürr-ü mercane

Berde bad erdi eridi
Serviler çekti yürüdü
Çemen sahrayı bürüdü
Yeşil sancağın meydane

Susam hançer çekti geldi
Sünbül garg-i ahen oldu
Zambaklar ak bayrak aldı
Düştü gayret erguvane

Lâle saf çekti düzüldü
Çiğdem çarhacı yazıldı
Şita askeri bozuldu
Dü nefer verdi cihane

Geldi çiçekler derildi
Cenge tedarik görüldü
Güllere sayeban kuruldu
Çıktı tahtı Süleymane

Gül bunlara hünkâr oldu
Sipah üstünde hâr oldu
Beyler güzel bahar oldu
Cümle nebat geldi meydane

Coşkun eder aklım şaştı
Acep sevdaya ulaştı
Gönül bir dilbere düştü
Mekânidir mektep hane

Acem Bahariye makamında bestelenen bu güzel şiiri sizlerle paylaştıktan sonra Mahmut Kemal Yanbeğ’in şiir hakkındaki kıymetli yorumuyla sözümüzü hitama erdirelim.

“Şair acem bahariyeden bestelediği bu ince ve yüksek görüşleriyle ilkbaharı ne güzel tasvir ediyor. Fakat ruh yine savaş meydanlarında… Çiçeklerin her birisine ne yakışıklı, ne yerinde vazifeler veriyor… Kış askerini ‘bozuyor… Artık devran çiçeklere gelmiştir… Şairin ruhu zevk ve heyecan içinde fakat yine gönlünü savaş meydanlarından geri alamıyor . Tabiatın en renkli bir zamanında bile kahramanlığı coşa gelmiştir.” Mahmut Kemal Yanbeğ (Trabzon İnan Halkevleri Dergisi Sayı:12 Mayıs 1944)

Kaynakça:
‘Bir Bahar Şarkısı’ Mahmut Kemal Yanbeğ Trabzon İnan Halkevleri Dergisi Sayı:12 Mayıs 1944
‘Halk Edebiyatı Şiir Dili ve Örnekleri’ Murat Uraz Semih Lütfi Suhulet Kütüphanesi Y. İstanbul 1933
‘Şairnameler’ Doğan Kaya Kültür Bakanlığı Yayınları  Ankara 1990
https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/coskun