BAYDER’in Kültür Sohbetleri’nde “Cumhuriyet’e Giden Yol” konuşuldu

Yayınlama: 04.11.2025 - 11:15

A⁺

A^-

Bayburt Portalı – Bayburt Tarih-Kültür ve Edebiyat Derneği (BAYDER) tarafından düzenlenen Kültür Sohbetleri’nin bu haftaki konusu, Bayburt Lisesi Tarih Öğretmeni Yakup Kaya’nın sunumuyla “Cumhuriyet’e Giden Yol” oldu.

Sunumuna, ‘cumhur’un halk anlamına geldiğini belirterek başlayan Yakup Kaya, cumhuriyetin halk egemenliğine dayanan yönetim anlayışı olduğunu vurguladı. Bu yönetim biçiminde, yöneticilerin güç ve yetkilerini halkın iradesinden aldığını ifade etti.

Demokratikleşme sürecinden cumhuriyete uzanan tarihi süreçte cumhuriyetin ilk örneklerine değinen Kaya, Osmanlı’daki demokratikleşme hareketlerinin bir amaç değil, dağılmayı önleme aracı olarak bir mecburiyet sonucu başladığını kaydetti.

Kaya, Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı‘nın beklenen sonucu vermemesinin yeni arayışlara yol açtığını, Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa, Mithat Paşa gibi aydınların oluşturduğu Genç Osmanlılar‘ın girişimiyle II. Abdülhamit’in tahta geçirilerek Anayasal Monarşi (Meşrutiyet) döneminin başladığını söyledi.

Tarih öğretmeni Kaya, bunun Osmanlı’da mutlak monarşiden meşruti monarşiye geçilerek bir rejim değişikliği olduğunu; padişahın yanında artık parlamentonun da (meclis) yer aldığını ifade etti. Kısa süren bu ilk denemenin ardından, 1908’de İttihat ve Terakki Cemiyeti‘nin gayretiyle Meşrutiyet’in daha güçlü bir şekilde tekrar kabul ettirildiğini ve bu dönemde ilk defa çok partili hayata geçildiğini belirtti.

Milli Egemenliğin Tesisinde Kritik Adımlar

Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin Misak-ı Milli kararlarını almasının ardından işgalci güçlerin baskısıyla kapatılmasının, Mustafa Kemal tarafından Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nin açılışını hızlandırdığını dile getiren Kaya, “23 Nisan 1920’de açılan Büyük Millet Meclisi ile milli egemenliğin yegâne güç olma süreci hızlandı” dedi. Bu meclisin saltanatı kaldırarak millet egemenliğine giden yoldaki en büyük engeli de ortadan kaldırdığını sözlerine ekledi.

Cumhuriyet İdeali: Eşitlik, Özgürlük, Adalet

Mustafa Kemal’in gençlik dönemlerinden beri memleketin kurtuluşu için millet iradesine dayalı yeni bir yönetim anlayışının şart olduğunu düşündüğünü belirten Kaya, Amasya Genelgesi’nde “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” ve Erzurum Kongresi’nde “Kuvay-ı milliyeyi etkin ve milli iradeyi hâkim kılmak esastır” ifadeleriyle bunun mesajını verdiğini hatırlattı.

Yakup Kaya, son olarak Mustafa Kemal’in “Türk milletinin karakterine en uygun idare şekli” olduğunu düşündüğü cumhuriyeti, 29 Ekim 1923’te ilan etmeye muvaffak olduğunu söyleyerek şu sözlerle sunumunu tamamladı:

“Cumhuriyet yalnız bir yönetim biçimi değildir. Cumhuriyet eşitliktir, özgürlüktür, adalettir ve kendini güvende hissetmektir. Mustafa Kemal ‘Cumhuriyet, kimsesizlerin kimsesidir’ derken bu ideali anlatıyordu.”

BAYDER Başkanı Fatih Dündar, Bayburt Lisesi Tarih Öğretmeni Yakup Kaya’ya sunumları için teşekkür ederek, günün anısına teşekkür belgesi takdim etti.

Her hafta Cuma günleri gerçekleştirilen Kültür Sohbetleri İmdat Sancar, Uğur Dündar, Emre Sevimli, Mustafa Gökoğlan, Zehra Eminoğlu, Serdar Eslek, Ersen Ersen, Cengiz Acun’un sahne sunumları ve koro türküleriyle sona erdi.

1 | 12